Batman’da Şano Ar tarafından Kürtçeye çevrilen Kral ve Travis (Qral û Travîs) oyunu, çıktığı turnede binlerce kişi tarafından izlendi. Büyük ilgi ile karşılanan oyun, Kürt tiyatrocu Deniz Özer ve Bahoz Özsunar tarafından oynanıyor.
Qral û Travîs, turnesi devam ederken gerekçe gösterilmeden 23 Ocak’ta Ağrı’da, 10 Şubat’ta Antep’te, 16 Şubat’ta İstanbul’da, 18 Şubat’ta ise Adana’da yasaklandı. Oyunun yasaklanmasına yönelik tepkiler devam ederken, 24 Aralık 2023’te herhangi bir engellemeyle karşılaşmadığı İstanbul’da oyunun sahnelenmesine bir saat kala polis baskını yapıldı.
Oyuncular sahneden indirilirken, izleyicilerin salona girişi engellendi. Oyuncular, salondan zorla çıkartıldı. Şişli Cemil Candaş Kültür Merkezi önünde engellemeye tepki gösteren oyuncular ve oyuncu Bahoz Özsunar’ın kardeşi gözaltına alındı.
Kürtçe oyunun gerekçe gösterilmeden Ağrı, Antep, İstanbul ve Adana’da yasaklanma nedenlerini ve tepkileri Bahoz Özsunar ile konuştuk.
Kürtçeye çevrilen oyun, çıktığı turnede binlerce kişi tarafından izlendi. Ardından ilk Ağrı, ardından Antep, İstanbul ve Adana’da peş peşe yasaklandı. Oyunun yasaklanma gerekçesi nedir?
Oyunun yasaklanması için hiçbir gerekçe yok. Gerekçe uydurulmaya çalışıldı fakat üçüncü yasaktan sonra kendileri de inanmadı bir gerekçe olduğuna. Herkes gibi oyun dilinin Kürtçe olmasından kaynaklı olduğunu biliyoruz.
‘OYUNUMUZUN KİTLELERE ULAŞIYOR OLMASI RAHATSIZ ETMİŞ OLMALI’
Aynı oyun 24 Aralık’ta İstanbul’da yaklaşık bin kişi tarafından izlendi. İkinci kez İstanbul’da sahnelenmesine ise izin çıkmadı. Bunun nedeni olarak Kürtçe bir tiyatro oyununun bu kadar ilgi görmesinin devlet nezdinde bir rahatsızlığa neden olduğu, bu nedenle Kürtçeye müdahale ettiği gösteriliyor. Siz ne düşünüyorsunuz?
Evet, ilki büyük ilgiyle izlenen İstanbul turnemiz bir sorun teşkil etmemişken ne oldu da ikinci turnemiz bir tehdit oluşturdu? Elbette ki oyunumuzun kitlelere ulaşıyor olması rahatsız etmiş olmalı.
Oyunun örgüt propagandası olacağı iddiasıyla yasaklandığı da öne sürülüyor.
10’dan fazla ilde 30’u aşkın defa oynadığımız oyunda bir örgüt propagandası yoktu da 31’inci oyunumuzda propaganda “yapılacağı” istihbaratına inanan kim olur bilemem ama ciddiye aldığımız bir iddia değil.
Orhan Miroğlu, bir dilekçe verilmesi halinde yasağın kalkacağını söyledi. Kürtçe tiyatronun oynanması için İçişleri Bakanlığı’ndan izin mi alınması gerekiyor, daha önce izin aldınız mı?
Bir tiyatro oyununun İçişleri Bakanlığı ile bir ilişkisinin olması anlam verdiğimiz bir şey değil öncelikle. Biz araya birilerinin girmesini ve bize dilekçe yazılması durumunda yasağın kalkacağını söylemesini istemiyoruz. Madem bir dilekçe ile halloluyor, o zaman bu şuursuzca yapılan yasağın anlamını da gözler önüne sermiyor mu? Diğer yasaklarda da olduğu gibi kimsenin işgüzarlık yapmasını istemiyoruz. Sorun ortada ve buyursun çözsünler.
‘KEYFİ MUAMELELERİN KURBANI OLDUK’
Bir diğer iptal gerekçesi ise oyunun içeriğiyle ilgili olduğu iddiası. Açık kaynaklardan İngilizce, Kürtçe ve Türkçe oyunun konusuna ulaşılabiliyor. Ancak Antep’te oyunun yasaklanma gerekçesi olarak oyunun içeriğiyle ilgili bilgi vermemeniz gösterildi. Bu iddiaya yanıtınız nedir?
Oyunun içeriğini anlatan metinleri hem seyircimizle hem de sahnelerle paylaşıyoruz ve bu sayede sahnelerden gün alabiliyoruz. Antep’te bizden istenen şey bütün oyunun metniydi. Yasak gerekçesi bulamayıp kendini aklamak isteyen müdürlüğün günler sonra yaptığı açıklamada (bize değil), oyun metninin paylaşılmadığı mazereti sunuldu. Daha önce herhangi bir tiyatro oyunu izlediğinden şüphe ettiğim sahne müdürünün bilmesi gerekir ki dünyanın hiç bir yerinde böyle bir uygulama yoktur. Dolayısıyla keyfi muamelelerin kurbanı olduk.
İçişleri Bakanlığı’na dilekçe ve oyunun içeriğiyle ilgili bilgi verilmesi sadece Kürtçe tiyatro oyunlarına mı uygulanıyor yoksa Türkçe veya diğer dillerdeki oyunlara da uygulanıyor mu?
Bu gibi uygulamaların Türkçe oyunlar için geçerli olduğuna şahit olmadık son dönemlerde. Uzun zaman sonra yapılan ilk yasağın Kürtçe bir oyuna yapılmasını tesadüf olarak görmüyoruz. Birilerinin art niyetli olduğunu düşünüyorum.
Oyunun yasaklanmasına gelen tepkileri nasıl değerlendiriyorsunuz?
Yasaklara karşı Kürt halkı başta olmak üzere birçok tepki olduğunu gördük. İdeolojiler üstü bir durumda halkın her kesiminden dayanışmayı görmek bizi oldukça gururlandırdı. Bu tarihi direnişe sorumluluk bilinciyle yürüyoruz. Tüm halkımızı seviyoruz ve saygıyla eğiliyoruz.
‘HUKUKİ HER YOLU DENEYECEĞİZ’
Sizin ve izleyicilerinizin suçlanmasına, mağduriyetin tanzimine ilişkin hukuki olarak bir girişimde bulunacak mısınız?
Hukuki her yolu deneyeceğiz. Her seferinde yüzlerce insanın mağdur olması onlar için önemsiz olabilir fakat bizim için oldukça önemli. Her bir seyircimizin salona gelmek için bastığı akbile kadar önemsiyoruz. Hepsine sonsuz teşekkürlerimizi iletiyoruz.
